ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်သည် ကမ္ဘာ့ အေအိုင်ဒီအက်စ် နေ့ ဖြစ်ရာ မြန်မာတွင် HIV နှင့် AIDS ကူးစက်မှုကို ကူညီတားဆီးရန်နှင့် အထွေထွေ ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများနှင့်အတူ အထူးသဖြင့် ခုခံနိုင်စွမ်းအားနည်းသူများကို ကူညီပေးရန် မြန်မာနိုင်ငံကို ပံ့ပိုးပေးလျက်ရှိသည့် ဘဏ္ဍာရေး အထောက်အပံ့များကို ယူကေအစိုးရက အလေးပေး ထုတ်ဖော်သည်။

ယခု သောကြာနေ့ (ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်) သည် ကမ္ဘာ့ အေအိုင်ဒီအက်စ် နေ့ ဖြစ်သည်။ ယင်းသည် ကျားမ အခြေပြု အကြမ်းဖက်မှု အဆုံးသတ်စေရေး ၁၆ ရက်တာ တက်ကြွလှုပ်ရှားမှု ကမ်ပိန်း၏ တစိတ်တဒေသလည်း ဖြစ်သည်။

ယူကေသည် ပြီးခဲ့သည့် နှစ်နှစ်အတွင်း မြန်မာ၌ HIV တားဆီးရေး အပါအဝင် ကျန်းမာရေးလုပ်ငန်းများအတွက် စတာလင်ပေါင် သန်း ၂၀ ငွေကြေးထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။

မူးယစ်ဆေး သုံးစွဲ၊ ထိုးသွင်းသူများသည် HIV ကူးစက်နိုင်ခြေ မြင့်မားသည့် အန္တရာယ်ရှိသည်။ ၎င်းတို့ ပိုးသတ်ထားသည့် ထိုးသွင်းကိရိယာများ ရရှိနိုင်သည့်၊ စမ်းသပ်မှုနှင့် တားဆီးကာကွယ်မှုဝန်ဆောင်မှုများ လက်လှမ်းမီနိုင်သည့်၊ ကုသမှုအတွက် လွှဲပြောင်းခံရနိုင်သည့် ရွေ့လျားဆေးခန်းများမှတဆင့်နှင့် နားခိုရာ စင်တာ (drop-in centres) များ၌ ၎င်းတို့ကို ယူကေက မိတ်ဖက်ပါတနာများနှင့် လက်တွဲလုပ်ဆောင်လျက်ဖြင့် ပံ့ပိုးပေးသည်။

၂၀၂၃ ပထမနှစ်ဝက်တွင် ယူကေ၏ မိတ်ဖက်ပါတနာများသည် HIV တားဆီးကာကွယ်မှု အစီအစဉ်များနှင့်အတူ လူပေါင်း ၂၃,၀၀၀ ကျော်ထံ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး လူ ၁၃,၀၀၀ နီးပါးကို HIV စစ်ဆေးပေးခဲ့ကာ HIV ကူးစက်မှုများ လျော့ကျစေရန် ဆေး ထိုးသွင်းသူများကို ပိုးသတ်ထားသည့် ဆေးထိုးအပ်နှင့် ဆေးထိုးပြွတ် ၄ ဒသမ ၆ သန်းကျော် ဖြန့်ဝေပေးခဲ့သည်။

ယူကေ မိတ်ဖက်ပါတနာများ၏ အန္တရာယ် လျှော့ချရေး အစီအစဉ်အောက်တွင် ထောက်ကူပံ့ပိုးသည့် အခြားသော ဝန်ဆောင်မှုများတွင် hepatitis B စစ်ဆေးခြင်းနှင့် ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်း၊ hepatitis C စစ်ဆေးခြင်း၊ ကွန်ဒုံး ဖြန့်ဖြူးခြင်း၊ ကျန်းမာရေး အသိပညာပေးခြင်းနှင့် OST ကုထုံးကို လွှဲပြောင်းပေးခြင်း အပြင် မူးယစ်ဆေး ထိုးသွင်းသူများ၊ ၎င်းတို့၏ ရင်းချာသော လက်တွဲဖော်များ၊ ကလေးများနှင့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော လူစုအတွက် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် မျိုးဆက်ပွား ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများ တို့ ပါဝင်သည်။

မကြာခဏဆိုသလို ကျန်းမာရေး မကောင်းမှု၊ မူးယစ်ဆေးသုံးမှုနှင့် အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုတို့က ရောယှက်နေသည့်အတွက် ရောဂါခံရသူများအနေဖြင့် ဘက်ပေါင်းစုံ လုပ်နည်းကိုင်နည်းတရပ် လိုအပ်သည်။

လိင်စိတ်ကွဲပြားသူများ(LGBTQ) အဖြစ် သိရှိသူများအနေဖြင့် မကြာခဏဆိုသလို အထူးသဖြင့် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကို ခုခံနိုင်စွမ်း အားနည်းပြီး ကျန်းမာရေးပြဿနာကိစ္စများနှင့် ရင်ဆိုင်ရနိုင်သည်။

ကချင်ပြည်နယ်မှ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုမှ လွတ်မြောက်ရှင်သန်ခဲ့သည့် လိင်ပြောင်းအမျိုးသမီးတဦးဖြစ်သော မလင်းလင်းကို ကြည့်ပါ။ (သူမ မည်သူမည်ဝါဖြစ်ကြောင်း ကာကွယ်ရန် သူမ၏ အမည်ကို ပြောင်းလဲထားသည်)

သူမ ကျားမှ မသို့ လိင်ကူးပြောင်းစဉ်ကာလအတွင်း မလင်းလင်း၏ အကိုသည် သူမအပေါ် စတင် အကြမ်းဖက်လာသည်။ မလင်းလင်း တယောက် စိတ်ဒဏ်ရာ ရရှိခံစားရသည့်အတွက် မိမိကိုယ်ကိုယ် သတ်သေရန်ပင် သူမ ကြိုးစားခဲ့သည်။

သူမ အိမ်မှ ထွက်ပြေးလာပြီးနောက် မလင်းလင်းသည် ယူကေ၏ မိတ်ဖက်ပါတနာတခုက ထောက်ကူပံ့ပိုးပေးသည့် အခွင့်အလမ်းကို ရခဲ့သည်။ ယင်းတွင် သူမသည် ကျားမ အခြေပြု အကြမ်းဖက်မှု၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် မျိုးဆက်ပွား ကျန်းမာရေးနှင့် အခွင့်အရေး၊ စိတ်ကျန်းမာရေးနှင့် စိတ်ပိုင်းလူမှုပိုင်းဆိုင်ရာ အားပေးကူညီမှုတို့နှင့်ပတ်သက်ပြီး လေ့လာသိရှိခဲ့သည်။

အဆိုပါ အသိပညာကို အသုံးချပြီး မလင်းလင်းက အခြားသူများကို ကူညီခဲ့ပြီး ဘေးကင်းစိတ်ချရသည့် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အလေ့အထများကို မျှဝေပေးကာ သူမနှင့် အလားတူသူများကို စိတ်ပိုင်းလူမှုပိုင်းဆိုင်ရာ အားပေးကူညီမှုနှင့် အသိပညာပေးမှုတို့ကို ကမ်းလှမ်းပေးခဲ့သည်။ လိင်လုပ်သားများအကြား ကွန်ဒုံး အသုံးပြုရေးအတွက် သူမက ထောက်ခံပြောဆိုခဲ့သလို ရရှိနိုင်သော ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများနှင့်ပတ်သက်ပြီး သတင်းအချက်အလက် ပံ့ပိုးပေးသည်။

ယနေ့အချိန်တွင် မလင်းလင်းသည် အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုမှ လွတ်မြောက်လာသူတဦး ဖြစ်ရုံသာမကဘဲ သူမသည် အလားတူအတိုင်း အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုနှင့် ကြုံတွေ့ခံစားခဲ့ရသည့် အခြားသူများကို ကူညီရန် ကတိပြု စိတ်နှစ်မြှုပ်ထားသူတဦး ဖြစ်နေပြီဖြစ်သည်။

“ခုချိန်ကစလို့ ဘဝကို အကောင်းဆုံး နေထိုင်ဖို့နဲ့ ကိုယ်တွေလိုမျိုးဖြစ်သူတွေရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေမှာ ဆက်လက် ပါဝင်ဖို့ စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားတယ်။ LGBTQ လူစုတွေကို ကျွန်မ ထောက်ကူပံ့ပိုးချင်တယ်။ ကျွန်မတို့ လူအစုအဖွဲ့မှာ ဝန်းရံနေတဲ့ အမည်းစက်တွေကို ဖယ်ရှားဖျောက်ဖျက်ချင်တယ်။ ကျွန်မ ဖြတ်သန်းခဲ့ရတဲ့ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အပြုအမူတွေ သူတို့ ရှောင်ကြဉ်နိုင်အောင်လို့ ကျွန်မ ကူညီပေးချင်တယ်” ဟု မလင်းလင်းက ပြောသည်။

တရားမဝင် မူးယစ်ဆေးများက ပြဿနာ နယ်ပယ်တခုဖြစ်သည်။ အိမ်ထောင်ကွာရှင်းပြီးနောက် လောင်းကစား စလုပ်မိခဲ့ပြီး မူးယစ်ဆေး စသုံးခဲ့ကြောင်း ရှမ်းပြည်နယ်မှ အသက် ၄၀ အရွယ် အမျိုးသမီးတဦးဖြစ်သည့် မဝိုင်းဆုက ပြောသည်။ သူမသည် လက်တွဲဖော်သစ်တဦးနှင့်အတူ ဘိန်းဖြူကို စသုံးခဲ့သည်။ မကြာခင် ၎င်းတို့စုံတွဲသည် ဝင်ငွေမရှိတော့ဘဲ အိမ်ခြေမဲ့ ဖြစ်သွားခဲ့သည်။

“အလုပ် ရှာလို့ မရတော့ဘူး။ စွန့်ပစ် ပုလင်းခွန်၊ ဗူးခွန်တွေ လိုက်ကောက်ရင်းနဲ့ အလျဉ်မီရုံလောက်ဖြစ်ခဲ့တယ်” ဟု မဝိုင်းဆုက ပြောသည်။

၎င်းတို့ စုံတွဲသည် ယူကေ ငွေကြေးပံ့ပိုးသည့် ကျန်းမာရေး drop-in စင်တာတခုတွင် ထောက်ကူပံ့ပိုးမှုကို ရှာတွေ့ခဲ့ပြီး ယင်းနေရာတွင် ၎င်းတို့သည် ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများကို အခမဲ့ လက်လှမ်းမီနိုင်ခဲ့သည်။ ယင်းနေရာတွင် ၎င်းတို့သည် HIV နှင့် တီဘီ ရှိ၊မရှိ စစ်ဆေးခဲ့ရာ ရလဒ်များက ရှိသည်ဟု အဖြေထွက်ခဲ့သည်။

“အဲဒီ အဖြေသတင်းကို ကြားကြားချင်း ကျွန်မတို့ နောင်တရပြီး စိတ်သောကရောက်ခဲ့ကြတယ်။ ကံကောင်းထောက်မလို့ ဒီအဖွဲ့အစည်းက ဝန်ထမ်းတွေက ကျွန်မတို့ နှစ်ယောက်စလုံးကို ဆွေးနွေးလမ်းညွှန်မှုတွေ လုပ်ပေးခဲ့တယ်။ ကျွန်မတို့ကို ဆေးရုံတခုကို လွှဲပေးခဲ့ပြီး အဲဒီမှာ ကျွန်မတို့ ကုသမှု ခံယူနိုင်ခဲ့တယ်။ ခုချိန်မှာ ကျွန်မတို့နှစ်ယောက်စလုံးဟာ တီဘီဆေးနဲ့ HIV ကုထုံး (anti-retroviral therapy) ကုသမှုကို ပုံမှန် ခံယူနေပါတယ်” ဟု သူမက ပြောသည်။

ကချင်နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်ရှိ လိင်လုပ်သား အမျိုးသမီးများနှင့် မူးယစ်ဆေးသုံးသူများအတွက် အကူအညီများ ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။

မူးယစ်ဆေးသုံးသည့် အမျိုးသမီးများနှင့် လိင်လုပ်သား အမျိုးသမီးများသည် ကျားမ ရောနှောထားသည့် ဆေးခန်းများနှင့် drop-in centre များတွင် ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများ ရယူရာတွင် သိသာထင်ရှားသည့် အတားအဆီးများနှင့် ရင်ဆိုင်ကြရပြီး ယင်းနေရာများတွင် ၎င်းတို့သည် ကဲ့ရဲ့အပြစ်ဆိုခြင်းနှင့် ထင်မြင်အကဲဖြတ်မှုများကို ပို၍ ခုခံနိုင်စွမ်း အားနည်းကြသည်။

ယူကေ၏ မိတ်ဖက်ပါတနာတခုသည် အမျိုးသမီး အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်များ၊ ကမ်းလင့်ထောက်ကူသည့် လုပ်သားများနှင့် လူငယ် သက်တူရွယ်တူများ ထောက်ပံ့သည့် စိတ်ပိုင်းလူမှုပိုင်းဆိုင်ရာ အားပေးကူညီမှု၊ HIV နှင့် လိင်မှတဆင့် အခြားကူးစက်တတ်သည့် ရောဂါများအတွက် ကုသမှု လုပ်ငန်းများနှင့် ကျန်းမာရေး အချက်အလက်များကို အမျိုးသမီးများ ရရှိနိုင်သည့် drop-in centre များ၌ အမျိုးသမီး အချိန်နာရီများကို မိတ်ဆက်ခြင်းနှင့် “women’s corners” များ ထူထောင်ခြင်းအားဖြင့် မူးယစ်ဆေး အသုံးပြုမှု အထူးတလည် မြင့်မားသည့် ကချင်နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်တို့၌ မူးယစ်ဆေးသုံးသည့် အမျိုးသမီးများအတွက် သက်တောင့်သက်သာရှိပြီး ဘေးကင်းလုံခြုံသည့် ပတ်ဝန်းကျင်တခုကို ဖန်တီးခဲ့သည်။ အဆိုပါ ထောက်ကူပံ့ပိုးမှု၏ ရလဒ်အရ drop-in centre ၌ HIV စစ်ဆေးမှုက တနှစ်အတွင်း နှစ်ဆနီးပါး တိုးလာခဲ့သည်။

“Women’s corner မှာ ကျွန်မတို့ရဲ့ နေရာက တန်ဆာဆင်ထားပြီး သပ်ရပ်သေသပ်ပါတယ်။ ကိုယ်ရေးကိစ္စတွေနဲ့ ပြောဆိုရတာ သက်တောင့်သက်သာ ရှိတယ်လို့ ခံစားရတယ်” ဟု ကချင်ပြည်နယ်ရှိ women’s corner ၌ ကျန်းမာရေး တိုင်ပင်ဆွေးနွေးမှု ရယူခဲ့သည့် အမျိုးသမီးတဦးက ပြောသည်။

မြန်မာတွင် ကမ္ဘာ့ အေအိုင်ဒီအက်စ် နေ့ကို ကျင်းပစဉ် ယူကေအစိုးရ၏ ကျန်းမာရေး အထောက်အပံ့များက လိုအပ်သည့် စောင့်ရှောက်မှုနှင့် ပညာပေးမှုနှင့်အတူ ခုခံနိုင်စွမ်းအားနည်းသူများကို ထောက်ကူပံ့ပိုးပေးပြီး အားလုံးသည် HIV နှင့် AIDS ၏ ခြိမ်းခြောက်မှုကို ကူညီလျော့ကျစေရေး လှုံ့ဆော်လှုပ်ရှားမှု၏ တစိတ်တပိုင်းဖြစ်သည်။