မတ် ၁ ရက်

စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားနေသည်မှာ တစ်ပတ်နီးပါး ရှိလာချိန် ကြည့်ရသလောက် ရုရှခေါင်းဆောင် ဗလာဒီမာ ပူတင်သည် သမိုင်းတွင်မည့် ရှုံးနိမ့်မှုတစ်ခုဆီသို့ ဦးတည်သွားရဖို့က ဖြစ်နိုင်စရာ ပိုများလာနေသည်။ ၎င်းသည် တိုက်ပွဲအားလုံးကို အနိုင်ရကောင်း ရနိုင်သည့်တိုင် စစ်ကိုမူ ရှုံးနိမ့်နိုင်ဆဲ ဖြစ်သည်။ ယူကရိန်းသည် တကယ့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ မဟုတ်ဘူး၊ ယူကရိန်းနိုင်ငံသားများသည် ယူကရိန်းသားများ မဟုတ်ကြဘူး၊ ကိယက်ဗ်၊ ခါကိဗ် နှင့် အယ်လ်ဗစ်မြို့တို့၌ နေထိုင်သူများသည် မော်စကို အုပ်ချုပ်မှုကို တောင့်တနေကြသူများဖြစ်သည် ဆိုသည့် လိမ်ညာမှုပေါ်တွင် ပူတင်၏ ရုရှ အင်ပါယာ ပြန်လည်တည်ဆောက်မည့် စိတ်ကူးအိပ်မက်ကို အခြေတည်ထားသည်။ ယင်းသည် လုံးလုံးလျားလျား မုသားတစ်ခုပင် ဖြစ်သည်။ ယူကရိန်းသည် နှစ်တစ်ထောင်ကျော် သမိုင်းတစ်ခု ရှိသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သလို မော်စကိုက ကျေးရွာတစ်ခုပင် မဖြစ်သေးခင် ကိယက်ဗ်သည် အဓိကကျသည့် မြို့ကြီးတစ်ခု ဖြစ်နေခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ သို့သော် ရုရှ၏ အာဏာရှင်ဆန်သော ခေါင်းဆောင်သည် ၎င်း၏ အလိမ်အညာ မုသားစကားများကို ကြိမ်ဖန်များစွာ ပြောခဲ့သလို ကြည့်ရသလောက် ၎င်းကိုယ်တိုင်လည်း ယင်းအပေါ်တွင် ယုံကြည်နေပုံရသည်။

ယူကရိန်းကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ရန် စီစဉ်ခဲ့ချိန် ပူတင်အနေဖြင့် လူအများ သိထားသည့် အချက်အများအပြားကို ထည့်တွက်နိုင်ခဲ့သည်။ စစ်မက်ရေးရာအရ ရုရှသည် ယူကရိန်းထက် အင်အားကြီးသည်ကို ပူတင် သိသည်။ ထို့ပြင် ယူကရိန်းကို ကူညီရန် နေတိုးအုပ်စုက တပ်ဖွဲ့ဝင်များ စေလွှတ်မည် မဟုတ် ဆိုသည်ကိုလည်း သူ သိသည်။ ရုရှ ရေနံနှင့် ဓာတ်ငွေ့အပေါ် ဥရောပဘက်မှ မှီခိုနေရမှုကြောင့် ဂျာမနီကဲ့သို့ နိုင်ငံများအနေဖြင့် ပြင်းထန်သော ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုများ ချရန် တုံ့ဆိုင်းနေလိမ့်မည်ဟုလည်း သူ သိမည်။ အဆိုပါ သိပြီးသားဖြစ်သည့် အချက်များပေါ် အခြေတည်လျက် ပူတင်၏ အစီအစဉ်က ယူကရိန်းကို မြန်မြန်ဆန်ဆန် ပြင်းပြင်းထန်ထန် တိုက်ခိုက်ရန်၊ ယင်း၏ အစိုးရကို ဖြုတ်ချရန်၊ ကိယက်ဗ်တွင် ရုပ်သေးအစိုးရ ထူထောင်ရန်နှင့် အနောက်အုပ်စု ဒဏ်ခတ်အရေးယူမှုများကို ခါးစည်းခံ လွန်မြောက်နိုင်ရေး လုပ်ဆောင်ရန် ဖြစ်ခဲ့သည်။

သို့သော် ဤ အစီအစဉ်နှင့်ပတ်သက်ပြီး မသိသေးသည့် ကြီးမားသော အချက်တစ်ခု ရှိနေခဲ့သည်။ အီရတ်တွင် အမေရိကန်တို့ သင်ခန်းစာယူခဲ့ရသည့်အရာ၊ အာဖဂန်နစ္စတန်တွင် ဆိုဗီယက်တို့ သင်ခန်းစာရခဲ့သည့်အရာ ရှိသည်။  ယင်းက နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်ခြင်းထက် ယင်းကို ထိန်းထားရခြင်းက အတော်ပင် ပိုခက်သည် ဆိုသည်ပင်ဖြစ်သည်။ ယူကရိန်းကို သိမ်းပိုက်နိုင်သည့် အင်အား ၎င်းတွင် ရှိသည်ကို ပူတင် သိသည်။ သို့သော် ယူကရိန်းပြည်သူများက မော်စကို၏ ရုပ်သေးအစိုးရကို လက်ခံကြပါမည်လား ဆိုပြီး မေးစရာ ရှိသည်။ ၎င်းတို့ လက်ခံကြလိမ့်မည်ဟု ပူတင်က အလောင်းအစား ထပ်ခဲ့သည်။ ယင်းအတွက်ကြောင့်လည်း ပူတင်သည် ၎င်းစကားကို နားထောင်လိုသူတိုင်းကို ယူကရိန်းက တကယ့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ မဟုတ်ဘူး၊ ယူကရိန်းပြည်သူများကလည်း ယူကရိန်းသားများ မဟုတ်ဘူး ဆိုပြီး ထပ်တလဲလဲ ရှင်းပြထားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် ခရိုင်းမီးယားရှိ ပြည်သူများသည် ရုရှ ကျူးကျော်သူများကို အထူးတလည် ခုခံမှု မရှိခဲ့ပေ။

၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် မတူကွဲပြားမှု ဘာကြောင့် ရှိနိုင်တာလဲ။

တစ်ရက်ပြီးတစ်ရက် ကုန်လွန်လာသည်နှင့်အမျှ ပူတင်၏ လောင်ကြေးထပ်မှုက ရှုံးနိမ့်လာနေသည်ဆိုသည်က ပိုမို သိသာထင်ရှားလာနေသည်။ ယူကရိန်းပြည်သူများသည် မီးကုန်ယမ်းကုန် ခုခံတွန်းလှန်နေပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးမှ လေးစားထောက်ခံအားပေးမှုကို ရရှိနေသလို စစ်ကို အောင်နိုင်နေလျက်ရှိသည်။ အမှောင်နေ့ရက် အများအပြားက ရှေ့တွင် ကျော်ဖြတ်ရရန် ရှိနေသည်။ ရုရှတို့အနေဖြင့် ယူကရိန်း တစ်နိုင်ငံလုံးကို သိမ်းပိုက်သွားနိုင်ကောင်း နိုင်နေဆဲ ဆိုသော်လည်း စစ်ပွဲကို အောင်နိုင်ရန်မှာမူ ရုရှတို့အနေဖြင့် ယူကရိန်းကို ထိန်းထားနိုင်ရန် လုပ်သွားရမည် ဖြစ်သည်။ ယင်းမှာမူ ယူကရိန်းပြည်သူတို့က ခွင့်ပြုမှသာလျင် ၎င်းတို့ ယင်းကဲ့သို့ လုပ်နိုင်မည်သာ ဖြစ်သည်။ ကြည့်ရသလောက် ယင်းအတိုင်း မဖြစ်နိုင်ဖို့က ပိုများနေသည်။

ရုရှတင့်ကား တစ်စီး ဖျက်ဆီးခံရတိုင်း၊ ရုရှ စစ်သားတစ်ဦး သေဆုံးတိုင်း ယင်းက ယူကရိန်းနိုင်ငံသားတို့၏ ခုခံတွန်းလှန်မှု သတ္တိကို ပိုမို အားတက်စေသလို ဖြစ်စေလိမ့်မည်။ ထို့ပြင် ယူကရိန်းနိုင်ငံသားတစ်ဦး သေဆုံးမှုက ကျူးကျော်ဝင်ရောက်သူများအပေါ်ထားသည့် ယူကရိန်းပြည်သူတို့၏ အမုန်းတရားကို ပိုမို ကြီးထွားစေရန် ရှိသည်။ အမုန်းဆိုသည်မှာ စိတ်ခံစားချက်များထဲတွင် ရုပ်အဆိုးအကျည်းတန်ဆုံးဖြစ်သည်။ သို့သော် ဖိနှိပ်ခံ နိုင်ငံများအတွက် အမုန်းသည် ဖုံးကွယ်နေသော ရတနာတစ်ခုပင် ဖြစ်သည်။ ရင်ထဲ အသည်းထဲ နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း စွဲမြဲနစ်မြုပ်နေသည့် အမုန်းတရားက မျိုးဆက်များစွာအတွက် ခုခံတော်လှန်စိတ်ကို ဆက်ရှိနေစေနိုင်သည်။ ရုရှ အင်ပါယာကို ပြန်လည်တည်ထောင်ရန်အတွက် ပူတင်အနေဖြင့် အမုန်းတရားမဲ့ သိမ်းပိုက်အုပ်ချုပ်မှုတစ်ခုဆီ ဦးတည်စေမည့် အတော်အတန် သွေးထွက်သံယိုမှု မရှိသည့် အောင်ပွဲတစ်ခု လိုပေလိမ့်မည်။ ယူကရိန်းနိုင်ငံသားတို့ သွေးထွက်သံယိုမှု ပိုများလာလေလေ၊ ပူတင်၏ အိပ်မက်က ဘယ်တော့မှ လက်တွေ့ဖြစ်လာတော့မည် မဟုတ်ဆိုသည်ကို သေချာလာလေလေ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ရုရှ အင်ပါယာ ကျဆုံးမှုတွင် မီခေးလ် ဂေါ်ဗာချော့၏ အမည်ကို ရေးထွင်းရလိမ့်မည်မဟုတ်ဘဲ ပူတင်၏ အမည် ရေးထွင်းခံရရန် ရှိနေသည်။ ဂေါ်ဗာချော့သည် ရုရှနှင့် ယူကရိန်းနိုင်ငံသားများကို တစ်အူထုံဆင်း ညီရင်းအကိုများကဲ့သို့ ခံစားရစေရင်းဖြင့် ထားခဲ့သည်။ ပူတင်သည် ၎င်းတို့ကို ရန်သူများအဖြစ် ပြောင်းလဲထားခဲ့ပြီဖြစ်သလို ယူကရိန်းနိုင်ငံသည် ဤအချိန်မှစ၍ နောင်တွင် ရုရှနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်တွင် ရှိနေသည့် အနေအထားဖြင့် အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်သွားရရန် ရှိသည်။

အခြေခံအားဖြင့် နိုင်ငံများသည် ဖြစ်စဉ်ဇာတ်ကြောင်းများအပေါ်တွင် အခြေခံ တည်ဆောက်ထားသည်။ တစ်ရက်၊ တစ်ရက် ကုန်လွန်တိုင်း ယူကရိန်းသားတို့ ရှေ့တွင် ဖြတ်သန်းရမည့် အမှောင်ရက်များတွင်သာမက နောင်လာမည့် ဆယ်စုနှစ်များနှင့် နောင်မျိုးဆက်များကို ပြောပြသွားမည့် နောက်ထပ်ဇာတ်ကြောင်းများ ထပ်တိုးလာရန် ရှိနေသည်။ မြို့တော်မှ ထွက်ပြေးရန် ငြင်းဆန်ခဲ့သည့် ယူကရိန်းသမ္မတက ၎င်းအတွက် လာကယ်ထုတ်ပေးမည့် ယာဉ် မလိုဘဲ လက်နက်ခဲယမ်းများသာ လိုကြောင်း အမေရိကန်ကို ပြောခဲ့သည်။ မြွေကျွန်းပေါ်မှ ယူကရိန်းစစ်သားများက ရုရှ စစ်သင်္ဘောတစ်စင်းကို သွားစမ်းပါ၊ ဂရုမစိုက်ဘူးဟု ဒေါသတကြီး ပြောခဲ့သည်။ ယူကရိန်းအရပ်သားများကလည်း ရုရှတင့်ကားများကို တားဆီးရန် တင့်ကားများ လာရာလမ်းတွင် ထိုင်ရင်း ပိတ်ဆို့ထားခဲ့ကြသည်။ ယင်းသည် နိုင်ငံများ မည်သည်ဖြင့် တည်ဆောက်သလဲ ဆိုသည်ပင်ဖြစ်သည်။ ရေရှည်တွင် ဤဇာတ်လမ်းအကြောင်းအရာများသည် တင့်ကားများထက်ပင် အရေအတွက် ပိုများနေလိမ့်မည်။

အာဏာရှင်ဆန်သည့် ရုရှခေါင်းဆောင် ပူတင်အနေဖြင့်လည်း ယင်းကို အခြားသူများနည်းတူ သိရှိသင့်သည်။ ကလေးဘဝက သူသည် လီနင်ဂရက်မြို့ အဝိုင်းခံရစဉ် ဂျာမန်တို့၏ ရက်စက်မှုများနှင့် ရုရှတို့၏ ရဲရင့်သတ္တိနှင့်ပတ်သက်သည့် ဘောင်ခတ်ထားသည့် ဇာတ်လမ်းများဖြင့် ကြီးပြင်းခဲ့ရသည်။ ယခုအခါ ၎င်းသည် အလားတူ ဇာတ်လမ်းများကို ထုတ်လုပ်နေပြီး၊ သို့သော်လည်း ၎င်းကိုယ်တိုင်ကမူ ဟစ်တလာနေရာကနေ သရုပ်ဆောင်နေသည်။

ယူကရိန်းနိုင်ငံသားတို့၏ ရဲရင့်သည့် ဇာတ်ကြောင်းများက ယူကရိန်းသားတို့အတွက်သာမက တစ်ကမ္ဘာလုံးကိုပါ စိတ်ခွန်အားတက်စေသည်။ ၎င်းတို့သည် ဥရောပနိုင်ငံများ၏ အစိုးရများ၊ အမေရိကန်အစိုးရ နှင့် ယုတ်စွအဆုံး ဖိနှိပ်ခံ ရုရှနိုင်ငံသားများကိုလည်း သတ္တိခွန်အား ဖြစ်စေသည်။ ယူကရိန်းနိုင်ငံသားတို့ကတောင်မှ တင့်ကားတစ်စီးကို လက်ချည်းဗလာဖြင့် တားဆီးဝံ့သည် ဆိုပါလျင် ဂျာမနီအစိုးရအနေဖြင့်လည်း ဘာကြောင့် ၎င်းတို့ကို တင့်ကားဖျက် ဒုံးတချို့ ထောက်ပံ့မှု မလုပ်ဆောင်ရဲနိုင်စရာ ရှိပါမည်လဲ၊ အမေရိကန်အစိုးရသည်လည်း ရုရှကို SWIFT ငွေပေးချေမှုစနစ်ကနေ ဖြတ်တောက်ပိတ်ဆို့မှု မလုပ်ရဲစရာ ရှိမည်လဲ၊ ရုရှနိုင်ငံသားများသည်လည်း ဤအသိတရားမဲ့ စစ်ပွဲအပေါ် ဆန့်ကျင်ဆန္ဒထုတ်ဖော်မှု မလုပ်ဆောင်ရဲစရာ ရှိပါမည်လဲ။

လှူဒါန်းမှုတစ်ခု လုပ်သည်ဖြစ်စေ၊ ဒုက္ခသည်များကို လက်ခံသည်ဖြစ်စေ၊ အွန်လိုင်းပေါ်မှ ကြိုးပမ်းမှုဖြင့် ကူညီသည် ဖြစ်စေ တစ်ခုခုကို လုပ်ဆောင်ရဲရန်အတွက် ကျွန်ုပ်တို့အားလုံးကို စေ့ဆော်ပေးနိုင်သည်။ ယူကရိန်းစစ်ပွဲသည် ကမ္ဘာကြီးတစ်ခုလုံး၏ အနာဂတ်ကို ပုံဖော်လိမ့်မည် ဖြစ်သည်။ နိုင်လိုမင်းထက် ပြုမှုနှင့် ကျူးကျော် ရန်လိုမှုတို့ကို အနိုင်ယူခွင့်ပြုမည် ဆိုပါက ကျွန်ုပ်တို့အားလုံး အကျိုးဆက်များကို ခံစားရလိမ့်မည်ဖြစ်သည်။ စောင့်ကြည့်သူများအဖြစ် ဆက်ရှိနေပါက ဘာအကျိုးရလဒ်မှ ရှိမည် မဟုတ်ပေ။ ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် ထောက်ခံရမည့် အချိန်ဖြစ်သည်။

ကံမကောင်းသည်က ဤစစ်ပွဲသည် အချိန်ကြာရှည်ဖွယ် ရှိသည်။ မတူညီသည့် ပုံစံများကို တွက်ဆပါက ယင်းသည် နှစ်များနှင့်ချီ ဆက်ရှိနေနိုင်သည်။ သို့သော် အရေးအကြီးဆုံး ကိစ္စက ဆုံးဖြတ်ထားပြီးဖြစ်သည်။ ယူကရိန်းသည် တကယ့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်၊ ယူကရိန်းပြည်သူများသည် တကယ့် ယူကရိန်းသားများဖြစ်သည် နှင့် ၎င်းတို့သည် ရုရှအင်ပါယာသစ်တစ်ခုအောက်တွင် နေထိုင်ရန် တကယ့်ကို ဆန္ဒမရှိ ဆိုသည်ကို ပြီးခဲ့သည့် ရက်အနည်းငယ်အတွင်း တစ်ကမ္ဘာလုံးကို သက်သေပြသထားပြီးဖြစ်သည်။ မေးစရာရှိသည့် အဓိကမေးခွန်းမှာ ဤမက်ဆေ့ချ်က ရုရှအစိုးရအိမ်တော်၏ ထူထဲသော နံရံများကို ထိုးဖောက်ရောက်ရှိသွားဖို့ အချိန်မည်မျှ ကြာမည်လဲ ဆိုသည်ပင် ဖြစ်သည်။

Yuval Noah Harari သည် သမိုင်းပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သည့် Sapiens: A Brief History of Humankind စာအုပ်ကို ရေးသားသူဖြစ်သည်။